پیکر این هنرمند تئاتر آیینی و سنتی در روز اول اردیبهشتماه از تالار وحدت تا خانه ابدیاش تشییع شد. سعدی افشار در تمام عمر مردم سراسر ایران را- چه در مراسم عروسی و چه در سالن تئاتر - شاد کرد، بههمین دلیل است که فتحعلیبیگی در صحبتهای خود گفت: خوش به حال کائنات که امشب چه مجلس شادی دارند.
اجرای این مراسم برعهده جواد انصافی، دیگر هنرمند نمایش سنتی بود. او سعدی افشار را یکی از ارزشمندترین هنرمندان خواند که نیمقرن کار سیاهبازی را با دل و عشقی که در وجودش بود، انجام داد. به گفته انصافی، بداههسرایی او با توجه به مسائل روز بود و باعث خنده مردم میشد. او تصریح کرد: دل او برای شادیآفرینی مردم میتپید و به ما توصیه کرده بود که برای شادکردن مردم بکوشیم.
سعدی افشار از بیماری پوکی استخوان و همچنین عفونت ریه رنج میبرد و بارها به این دلیل در بیمارستان بستری شده بود اما جسم او دیگر توان نداشت. داوود فتحعلیبیگی، کارگردان و محقق تئاتر آیینی سنتی با بغض اعلام کرد که تئاتر ایران یکی از برجستهترین هنرمندان تختحوضی را از دست دادهاست.
سعدی افشار که در داخل و خارج از کشور هنرمندی صاحب جایگاه و شناختهشده بود، این سالهای آخر دیگر توان حضور بر صحنه را نداشت. کارگردانی افتخاری تئاتر «فیس پوک» در سینما تئاتر فردوسی آخرین فعالیت این هنرمند تئاتر آیینی سنتی بود. با این حال سعدی افشار بهدلیل نقش و تأثیرش بر مردم چه در دوره نقاهت و چه در مراسم خاکسپاری با حمایتهای مردمی همراه بود. این نکتهای است که فتحعلیبیگی به آن اشاره داشت و از حضور، همدردی و همراهی مردم سپاسگزاری کرد. او در ادامه گفت: در سوگ مردی نشستهایم که نام و یادش همیشه یادآور جشن شادی و مراسمهای شادیآور بود تا بگوییم روحت شاد که پیوسته ما را شاد و مسرور میکردی.
مدیر کانون نمایشهای آیینی سنتی اظهار کرد: اگر شرایط مناسب بود امروز نهتنها آثار باقیمانده از سعدی افشار چراغ راه نمایش ایرانی بود بلکه تعداد هنرمندان این رشته بیش از انگشتان یک دست بود. حاضرجوابی، تواضع و وقتشناسی ازجمله ویژگیهای سعدی افشار بود که این پژوهشگر در مراسم خاکسپاری به آن اشاره داشت و در مورد نقش سیاه او گفت: «سعدی» خود را سیاه نمیکرد که سیاهپوستان را دست بیندازد بلکه رنگ سیاه او، رنگ دانایی بود. او تنها سیاهبازی نمیکرد؛ هرچند این ویژگی به مرور در زندگی شخصی او هم اثر گذاشت.
وی تأکید کرد: سعدی افشار بهمعنای واقعی حرفهای بود زیرا در دوره طولانی روی صحنه آثار نمایشی اجرا کرد. با وجود اینکه او با این نقش عجین شده بود اما نمیتوان گفت که تنها کمدی سیاه بازی میکند. افشار هرگز با کسی که با این حرفه آشنایی لازم را نداشت بازی نمیکرد چون معتقد بود که سیاهبازی خط و ربط خود را دارد.
فتحعلیبیگی اذعان کرد: برخی شگردها خاص او بود و قبل از او کسی از این شیوهها استفاده نمیکرد، همچنین رگههایی از آثار عبید زاکانی در کارهایش به چشم میخورد که بیآنکه آنها را از پیش خوانده باشد، مطرح میکرد. اشعار سعدی نیز در برخی کارهای او وجود داشت که بسیار حائز اهمیت و قابل توجه است.
مجید جعفری، دیگر هنرمند تئاتر نیز به نمایندگی از انجمن تئاتر آزاد سخنان خود را با شعر«سعدی نغمه خود، خوش خواند و برفت» آغاز کرد و این هنرمند فقید را سلطان طنز و کمدی خواند و گفت: همواره کلامش عمیق و پرمحتوا بود. انسانی ساده بود اما ژرف میاندیشید. زمانی گفت کاش میتوانستیم کتاب زندگی را از انتها بخوانیم که در آن صورت اینگونه زندگی نمیکردیم.
در این مراسم هنرمندانی همچون اسماعیل خلج، محمد چرمشیر، کورش نریمانی، علی دهکردی، مهدی میامی، حسین کیانی، حسین مسافرآستانه، بهزاد فراهانی، هنگامه مفید، حسین فرخی، فرهاد شریفی، حمیدرضا اردلان، علیاصغر دشتی، خسرو احمدی، محمدحسین ناصربخت، ملکه رنجبر، گیتی معینی، روحالله جعفری و مسئولان هنری حضور داشتند. ایرج راد بهعنوان هنرمند تئاتر و مدیرعامل خانه تئاتر، سعدی افشار را فردی تأثیرگذار خواند و گفت: سعدی هم رفت؛ این جمله درست است؛ بالاخره همه روزی به دنیا میآیند و میروند ولی برخی افراد اثرگذار زندگی میکنند و زندگیشان بیحاصل و بیثمر نمیگذرد.
او اضافه کرد: کمتر کسانی هستند که ماندنی و ماندگار باشند و سعدی افشار جزو آنها بود. او در شرایطی بسیار سخت و در محیطهایی بسیار عجیب زندگی کرد اما سالم و سربلند از این محیطها بیرون آمد و ماندگار شد و به همین دلیل همه هنرمندان برای او ارزش قائل هستند؛ برای او که بدون حمایت و پشتیبان بهتنهایی در محلههایی فقیرنشین کار کرد و بالا آمد و امروز بهعنوان یکی از بازیگران شاخص تئاتر سنتی ایران شناخته میشود. ایرج راد از طرف خانه تئاتر ایران درگذشت سعدی افشار را تسلیت گفت و افزود: مطمئنم نام سعدی در تاریخ تئاتر مملکت همواره خواهد ماند و ارزش خود را خواهد داشت.